ปลาลิ้นหมา (อังกฤษ: Freshwater sole, River sole) เป็นปลาน้ำจืดชนิดหนึ่งในวงศ์ปลาลิ้นหมา (Soleidae) โดยมีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Brachirus panoides ซึ่งมีลักษณะรูปร่างเรียวเป็นรูปไข่ ตาเล็กและอยู่ห่างกัน ปากขนาดเล็กและมีรูจมูกเป็นท่อชัดเจน ครีบมีลักษณะเชื่อมต่อกันเกือบทั้งลำตัว ครีบอกเล็กมาก
มีเส้นข้างลำตัวตรงตลอดแนวลำตัว และมีแขนงสีล้ำตัดเป็นแนวดิ่ง 6–7 เส้น ลำตัวด้านบนมีสีน้ำตาลเข้ม และมีแต้มใหญ่สีคล้ำหลายแต้มตามบริเวณใกล้กับครีบหลังและครีบก้น ครีบมีขอบสีจาง และมีจุดประสีคล้ำกระจาย ลำตัวด้านล่างมีสีขาว ขนาดลำตัวประมาณ 15 เซนติเมตร โดยปลาลิ้นหมาน้ำจืดขนาดใหญ่สุดที่พบคือ 30 เซนติเมตร
ปลาลิ้นหมาน้ำจืดอาศัยอยู่ในพื้นน้ำ ว่ายน้ำโดยขนานกับพื้นดินและพลิ้วตัวขึ้นมาแนวขึ้นลง สามารถมุดลงใต้ทรายได้เร็วเมื่อต้องการซ่อนตัว โดยปกติมักจะไม่เคลื่อนไหวมาก อาหารของมันมักเป็นสัตว์น้ำขนาดเล็กที่อาศัยอยู่ในบริเวณหน้าดิน เช่น ไส้เดือนน้ำและลูกกุ้ง เป็นต้น ปลาลิ้นหมาน้ำจืดมักอาศัยอยู่ในแหล่งน้ำที่สะอาดและไม่ค่อยลอยตัวขึ้นเหนือน้ำ
ดังนั้นในอดีตถ้ามีคนเห็นปลาลิ้นหมาลอยตัวขึ้นมาเหนือน้ำ จะถือเป็นสัญญาณบ่งชี้ว่าน้ำนั้นอาจมีปัญหา ปลาลิ้นหมาน้ำจืดพบในแม่น้ำตอนล่างใกล้กับปากแม่น้ำของทุกภาค โดยเฉพาะอย่างยิ่งในแถบที่ราบลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยาในภาคกลาง แม่น้ำสงคราม แม่น้ำโขง และบริโภค ปลาลิ้นหมาน้ำจืดยังถือเป็นสูตรอาหารประจำในภาคต่าง ๆ และเป็นวัฒนธรรมการทำปลาแห้งอีกทั้งยังเหมาะสำหรับการเลี้ยงเป็นปลาสวยงาม
ความแตกต่างระหว่างปลาลิ้นหมาน้ำจืดและปลาลิ้นหมาเกล็ดใหญ่ คือ ปลาลิ้นหมาเกล็ดใหญ่เป็นปลาทะเลที่มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Cynoglossus macrolepidotus และมีลักษณะทั่วไปดังนี้ ปลาลิ้นหมาเกล็ดใหญ่มีรูปร่างยาวเรียว ลำตัวแบน และมีซีกที่มีส้มเข้มที่ด้านซ้าย ตาอยู่ทางด้านซ้ายของลำตัว และอยู่ชิดกันมาก หัวมีลักษณะคล้ายตะขอและปากเข้ามีลิ้นเล็กๆ หนาม
ในประเด็นของเกล็ด ปลาลิ้นหมาเกล็ดใหญ่มีเกล็ดขนาดใหญ่ด้านซีกซ้ายและเกล็ดมีขอบหนาม ในขณะที่ด้านซีกขวามีเกล็ดแบบมีขอบเรียบ ส่วนเส้นข้างลำตัวทั้งสองเส้นอยู่ทางด้านซีกซ้ายของปลาลิ้นหมาเกล็ดใหญ่
ครีบหลังและครีบก้นของปลาลิ้นหมาเกล็ดใหญ่เชื่อมต่อกันเป็นครีบหาง ไม่มีครีบหูและลำตัวซีกซ้ายมีสีน้ำตาลและมีรอยแต้มสีดำอยู่บนกระพุ้งแก้มของปลา ขนาดของปลาลิ้นหมาเกล็ดใหญ่ประมาณ 30 เซนติเมตร
ปลาลิ้นหมาเกล็ดใหญ่พบในบริเวณชายฝั่งทะเลทั่วไป เช่น จังหวัดสมุทรสาคร เพชรบุรี ภูเก็ต และระนอง และมีความหายากรในการนำมาใช้ในอาหาร ซึ่งเนื้อของปลาลิ้นหมาเกล็ดใหญ่ใช้ปรุงอาหารหรือนำมาแปรรูปเป็นลูกชิ้นปลาหรือปลาแดดเดียว ปลาลิ้นหมาเกล็ดใหญ่เป็นสูตรอาหารที่เป็นที่นิยมในภาคต่าง ๆ
และเป็นวัฒนธรรมการทำปลาแห้งอีกทั้งยังเหมาะสำหรับการเลี้ยงเป็นปลาสวยงามในการตกปลาแห้งอีกด้วยในบางพื้นที่ของไทย ปลาลิ้นหมาน้ำจืดและปลาลิ้นหมาเกล็ดใหญ่คือสองชนิดของปลาที่มีลักษณะแตกต่างกันและอยู่ในระบบนิเวศน้ำจืดและทะเลต่างกัน แต่พวกเขามีความสำคัญในอาหารและวัฒนธรรมอาหารของภาคต่าง ๆ ของประเทศไทย
ติดตามสัตว์ทะเลเพิ่มเติม :: ปลาทะเล