ม้าน้ำ (Hippocampus) ซึ่งเป็นปลากระดูกแข็งที่อาศัยอยู่ในทะเลและอยู่ในวงศ์ Syngnathidae ซึ่งเป็นวงศ์เดียวกับปลาจิ้มฟันจระเข้และมังกรทะเลในอันดับ Syngnathiformes ม้าน้ำมีความน่าสนใจเนื่องจากลักษณะและพฤติกรรมที่ไม่เหมือนกับปลาทั่วไป
- การจัดอยู่
- ม้าน้ำอยู่ในวงศ์ Syngnathidae รวมถึงปลาจิ้มฟันจระเข้และมังกรทะเลในอันดับ Syngnathiformes
- ชื่อสกุล
- ม้าน้ำมีเพียงสกุลเดียวที่คือ Hippocampus ซึ่งมีรากฐานจากคำกรีก “ιππος” (hippos) หมายถึง “ม้า” และ “καμπος” (kampos) หมายถึง “สัตว์ประหลาดทะเล.”
- ความเชื่อทางเทพปกรณัม
- ในประวัติศาสตร์กรีกและโรมัน, ม้าน้ำถูกนำมาใช้เป็นพาหนะของเทพโพไซดอนหรือเนปจูน, ทว่าเทพเจ้าแห่งท้องทะเล
- ม้าน้ำเป็นสัญลักษณ์ของความแข็งแรงและมีบทบาทในการนำพาดวงวิญญาณของกะลาสีไปสู่ปรโลก และไปสู่สุคติ
- ลักษณะและพฤติกรรม
- ม้าน้ำมีลักษณะพิเศษ มีกระดูกหรือก้างที่ห่อหุ้มเป็นเกราะภายนอกตัวแทนที่มีเกล็ด
- หางของม้าน้ำเป็นหางยาวเหมือนสัตว์เลื้อยคลาน ไม่ใช่ครีบสำหรับว่ายน้ำเหมือนปลาทั่วไป
- ม้าน้ำมีครีบอกและครีบบางใสที่ใช้เพื่อเกี่ยวยึดตัวกับพืชน้ำหรือปะการังในน้ำ
- สามารถปรับเปลี่ยนสีลำตัวเพื่ออำพรางตัวจากสภาพแวดล้อม
- การสืบพันธุ์
- ม้าน้ำตัวผู้เป็นฝ่ายอุ้มท้องและมีถุงหน้าท้องในท้องที่ใช้สำหรับเก็บไข่และฟักเป็นตัวอ่อน
- ม้าน้ำตัวผู้จะปล่อยน้ำเชื้อเข้าผสมกับไข่และฟักเป็นตัวอ่อนภายในถุงหน้าท้อง
- พฤติกรรมการจับคู่
- ม้าน้ำจับคู่อยู่เพียงตัวเดียวตลอดชีวิต และหากหนึ่งฝ่ายไม่มีอันเป็นไป ก็จะไม่หาคู่ใหม่
ชนิดของม้าน้ำ : ม้าน้ำเป็นกลุ่มของปลาที่อาศัยในน้ำเค็ม และมีความยาวโดยเฉลี่ยประมาณ 15 เซนติเมตร โดยมีความแตกต่างในขนาดของแต่ละชนิด ดังนี้
- ม้าน้ำดำ (H. kuda) : เป็นม้าน้ำที่มีขนาดใหญ่ที่พบได้ในน่านน้ำไทย มีลำตัวสีดำสนิท แม้จะมีความเปลี่ยนสีเป็นครีม, เหลือง, หรือน้ำตาลแดง พบง่ายบริเวณชายฝั่งทะเลภาคตะวันออกของอ่าวไทย
- ม้าน้ำหนาม (H. spinosissimus) : อาศัยอยู่ในบริเวณน้ำค่อนข้างลึกและสภาพน้ำค่อนข้างใส มักมีสีออกน้ำตาลแดงและลายจุดสีขาวคาดบริเวณลำตัว มีหนามมากค่อนข้างแหลมและยาว แต่มีขนาดเล็กกว่าม้าน้ำดำ
- ม้าน้ำสามจุด (H. trimaculatus) : พบตามเขตชายฝั่งในฤดูหนาว มักปรากฏจุดดำประมาณ 3 จุดบริเวณส่วนบนของลำตัว, ซึ่งเป็นที่มาของชื่อ
- ม้าน้ำแคระ (H. mohnikei) : มีขนาดเล็กที่สุดและไม่พบบ่อย ลำตัวสีดำ อาศัยอยู่บริเวณชายฝั่งทะเลและเกาะอยู่ตามสาหร่ายทะเลบริเวณที่เป็นพื้นทราย
- ม้าน้ำยักษ์ (H. kelloggi) : เป็นม้าน้ำที่มีขนาดใหญ่ที่สุด มีความยาวได้ถึง 28 เซนติเมตร
- ม้าน้ำหนามขอ (H. histrix) : มีลักษณะที่แตกต่างจากชนิดอื่น ๆ โดยมีปากยาวกว่า, หนามที่เหนือตาและหนามที่ยาวเห็นได้ชัด และมีหนามบนหัว, หนามตามลำตัวและหางแหลม บริเวณปลายหนามมีสีดำเข้ม
ความสำคัญต่อมนุษย์
ม้าน้ำ มีความสำคัญต่อมนุษย์ในหลายประเทศ เพราะมันถูกนำไปใช้ในการทำยาจีนแบบดั้งเดิม ซึ่งเชื่อว่าช่วยบำรุงกำลังและเสริมสมรรถนะทางเพศ ทั้งนี้ม้าน้ำถูกจับจำนวนมากเพื่อการนี้และยังถูกนำไปทำเป็นเครื่องประดับ ทำให้ม้าน้ำในบางชนิดกลายเป็นสัตว์หายากและใกล้สูญพันธุ์ ในบางปีมีจำนวนม้าน้ำกว่า 25 ล้านตัวในตลาดยาแผนโบราณของเอเชีย
นอกจากนี้ ความรูปร่างที่แปลกและขนาดเล็กน่ารักของม้าน้ำทำให้เป็นสัตว์เลี้ยงที่นิยมของผู้ที่เลี้ยงปลาตู้ด้วย และในปัจจุบันมีบางชนิดของม้าน้ำที่สามารถนำมาเพาะขยายพันธุ์ในที่เลี้ยงได้แล้ว
ติดตามสัตว์ทะเลเพิ่มเติม :: สัตว์ทะเล