วาฬบรูด้า Balaenoptera edeni หรือ วาฬแกลบ (อังกฤษ: Bryde’s whale, Eden’s whale; ชื่อวิทยาศาสตร์: Balaenoptera edeni เป็นวาฬขนาดใหญ่ที่เป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม มีการจัดอยู่ในวงศ์ Balaenopteridae ชื่อ ‘วาฬบรูด้า’ ถูกตั้งขึ้นเพื่อเป็นเกียรติแก่กงสุลชาวนอร์เวย์ในประเทศแอฟริกาใต้ ชื่อโยฮัน บรูด้าคือชื่อที่ให้กับวาฬแบบนี้ในพื้นที่นั้น
ลักษณะและการกระจายพันธุ์
วาฬบรูด้ามีลักษณะพิเศษที่ครีบหลังมีรูปโค้งที่ปลายหาง แพนหางวางตัวตามแนวราบ และมีรอยเว้าเข้าตรงกึ่งกลาง ครีบคู่หน้ามีปลายแหลม และแผ่นกรองค่อนข้างหยาบ วาฬบรูด้าเป็นสัตว์ที่ใกล้สูญพันธุ์และได้รับการคุ้มครองตามพระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พุทธศักราช 2562 และห้ามมีการค้าขายวาฬบรูด้าระหว่างประเทศ
วาฬบรูด้ามีการกระจายพันธุ์ทั่วโลกในทะเลเขตอบอุ่น พบในประเทศไทยอยู่ในอ่าวไทยและจังหวัดชายทะเลเกือบทุกจังหวัด, โดยพบบ่อยที่ทะเลบ่อนอก จังหวัดประจวบคีรีขันธ์. ลำตัวมีสีเทาดำ, รูปร่างค่อนข้างเพรียว, มีลายแต้มสีขาวใต้คางและคอ, บางตัวมีแถบสีจางบนหลัง บางตัวมีจุดสีจางทั่วตัวคล้ายสีเทาลายกระสีขาว วาฬบรูด้ามีสัน 3 สันบนปากเพื่อโผล่หัวและน้ำพุที่หายใจ
ในขณะที่วาฬชนิดอื่นมีสันตรงกึ่งกลางปากเพียงสันเดียว เวลาโผล่หัวและน้ำพุเหนือน้ำ, จะเห็นครีบหลังตามมา. ครีบหลังมีรูปโค้งที่ปลายหาง แพนหางวางตัวตามแนวราบ มีรอยเว้าเข้าตรงกึ่งกลาง. ครีบคู่หน้ามีปลายแหลม, และมีความยาวเป็นร้อยละ 10 ของความยาวลำตัว ใต้ปากล่างมีร่องตามยาวประมาณ 40-70 ร่อง พาดจากใต้ปากจนถึงตำแหน่งสะดือ แผ่นกรองที่ห้อยลงมาจากปากบนมีจำนวน 250-370 แผ่น
แผ่นที่ยาวที่สุดยาว 60 เซนติเมตร, ซี่บนแผ่นกรองค่อนข้างหยาบ. เวลาโตเต็มที่, ลำตัวมีความยาว 14-15.5 เมตร และน้ำหนัก 20-25 ตัน วาฬบรูด้ากินอาหารโดยการกรอง มีซี่กรองคล้ายหวีสีเทาจำนวน 250-370 ซี่. อาหารส่วนใหญ่ประกอบด้วยแพลงตอน,เคย,ปลาขนาดเล็ก และหมึก
วาฬบรูด้าพบแพร่กระจายอยู่ทั่วโลก โดยเฉพาะในเขตร้อนและเขตกึ่งร้อนทั่วโลก, ระหว่างละติจูด 40 องศาเหนือถึงใต้ พบว่าวาฬบรูด้าไม่มีการอพยพย้ายถิ่นฐานเป็นระยะทางไกล โดยมักพบครั้งละ 1-2 ตัว วัยเจริญพันธุ์อายุประมาณ 9-13 ปี และจะให้ลูกครั้งละ 1 ตัวทุก 2 ปี ระยะการท้องนานประมาณ 10-12 เดือน และระยะให้นมน้อยกว่า 12 เดือน ลูกวาฬแรกเกิดมีความยาวประมาณ 3-4 เมตร วาฬบรูด้าอายุยืนได้ถึง 50 ปี
ในประเทศไทยในปี 2554 กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่งเปิดเผยว่าอ่าวไทยเป็นแหล่งอาศัยและศึกษาเกี่ยวกับวาฬบรูดามากที่สุดในทวีปเอเชีย โดยคิดว่าวาฬบรูด้าเป็นสัตว์ประจำถิ่นของอ่าวไทย. ในปี 2555 พบฝูงวาฬบรูด้าในระยะใกล้ปากแม่น้ำเจ้าพระยาเพียง 5 กิโลเมตร และมีการสำรวจอีกมากขึ้น วาฬบรูด้าในพื้นที่นี้มีขนาดเล็กกว่าที่พบที่อื่นทั่วโลก ทำให้นักวิทยาศาสตร์สนใจมากและสันนิษฐานว่าอาจจะเป็นวาฬชนิดใหม่
ในปี 2556 พบฝูงวาฬบรูด้าประมาณ 40 ตัวใกล้กรุงเทพมหานคร โดยพบว่าพวกนี้อาศัยอาหารที่ทะเลบางขุนเทียนและอาหารสำคัญคือปลากะตัก การสำรวจพบว่าเป็นสัตว์ประจำถิ่นของอ่าวไทย และได้มีการตั้งชื่อวิทยาศาสตร์ให้กับชนิดนี้ด้วย
ติดตามสัตว์ทะเลเพิ่มเติม :: ปลาทะเลไทย